Jak wygląda prawidłowy rozwój mowy dziecka?

Małgorzata Stando Pawlik

Rozwój mowy jest procesem uwarunkowanym genetycznie. Dla właściwego jej rozwoju wymagane są jednak nie tylko wrodzone właściwości organizmu, ale przede wszystkim odpowiednie środowisko, w którym przebiega rozwój dziecka. To właśnie kontakty społeczne powodują konieczność posługiwania się słowem, a co za tym idzie następuje proces przygotowywania narządów (krtani, języka, warg, podniebienia) do funkcji mowy.

Mowa rozwija się etapami w ciągu pierwszych 5 - 6 lat. U przeciętnie rozwijających się dzieci w normie intelektualnej i z prawidłowo rozwijającym się słuchem etapy te przebiegają niemal tak samo. Dokonując wiec diagnozy prawidłowości rozwoju mowy dziecka opieramy się na przyjętych w logopedii prawidłowościach.

Według L. Kaczmarka rozwój mowy w okresie postnatalnym można podzielić na cztery etapy:

1. okres melodii (od urodzenia do 1 roku życia),

• krzyk i płacz (0 - 3m. ż.)
• głużenie (3 - 6 m. ż.)
• gaworzenie (6 - 9/12 m.ż.)

2. okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia),

3. okres zdania (od 2 do 3 roku życia),

4. okres swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7 roku życia).

Okres melodii

0 - 3 m. ż. - krzyk i płacz mają charakter symptomu. Dziecko robi to w sposób nieświadomy - jeśli coś mu dolega wówczas płacze bądź krzyczy

Ok. 3 miesiącu życia pojawia się odruch bezwarunkowy tzw. głużenie (gruchanie), które jest jednakowe na wszystkich kontynentach oraz występuje u dzieci głuchych. Głużenie charakteryzuje się wydawaniem przez niemowlę różnych dźwięków realizowanych przypadkowo. Są to głównie głoski tylnojęzykowe oraz zwarte, zdarzają się również wargowe. Gruchanie występuje wówczas, gdy dziecko jest zadowolone i odprężone.

Około 6 miesiąca dziecko przechodzi w kolejną fazę rozwojową, a mianowicie w okres gaworzenia. Gaworzenie jest odruchem warunkowym i charakteryzuje się zamierzonym wydawaniem i powtarzaniem dźwięków. Na początku tego okresu pojawiają się pierwsze sylaby (ma, ta, ba, później: ma - ma, ta - ta, ba - ba), które dziecko powtarza wielokrotnie, ale nie przypisuje im konkretnego znaczenia. Z końcem pierwszego roku życia wypowiada już 2 - 3 wyrazy (mama, baba, tata). Wchodząc w kolejny etap rozwoju mowy, dziecko rozumie już wiele i potrafi spełniać proste polecenia.

Płacz i krzyk z symptomu przekształca się w sygnał. Jest wolicjonalny.

Okres zdania

Dziecko używa następujących głosek:

wargowe p, pi, b, bi ,m mi;

wargowo - zębowe: f, fi, w, wi;

przedniojęzykowo - zębowe: t, d, n;

środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź, ń, ki, gi;

tylnojęzykowe: k, g, ch;

przedniojęzykowo – dziąsłowe: l.

Z końcem tego okresu mogą pojawić się również głoski: s, z, c, a także: sz, ż, cz, dż.

Okres ten charakteryzuje się tym, iż dziecko nie potrafi wyartykułować niektórych głosek, ale wie jak dana głoska powinna brzmieć i jest w stanie wyróżnić ją w wyrazie.

Dziecko tworzy dwuwyrazowe zlepki zdań np. „baba koko” – które w konkretnej sytuacji są komunikatywne dla odbiorcy. Wraz z biegiem rozwoju, zlepki wyrazowe przekształcane są w równoważniki zdań. Znaczenie ich jest już bardziej przejrzyste, ale nadal są ściśle powiązane z kontekstem sytuacyjnym.

Okres przyswajania podstaw systemu językowego kolejno:

ok.. 18. m.ż. - wypowiedzi 2-wyrazowe

składnia

fleksja rzeczownika

fleksja czasownika

odmiana przez przypadki do 2 r. ż.

liczba mnoga

rodzaj

kategoria osoby - dominuje 2. i 3., 1. os. pojawia się ok.. 24 m. ż.

opanowanie czasu teraźniejszego

Okres swoistej mowy dziecięcej

Mowa dziecka nie jest jeszcze doskonała.

Występują kontaminacje (tworzenie wyrazu z 2 - 3 innych, np. słowo „zakluczyć” oznacza wyrażenie „zamknąć drzwi”), neologizmy (np. dziecko nazywa fontannę - „tryskawicą”), przestawianie głosek (metatezy, np. „kordła”), uproszczenia grup spółgłoskowych (substytucja).

Pod koniec 4 roku życia dziecko potrafi wypowiedzieć już głoski s, z, c, dz, sz, cz, ż, dż.

Ok. 5- 6 r. ż. Pojawia się głoska r

Jeśli Twoje dziecko rozwija się inaczej skonsultuj się z logopedą lub neurologopedą w Meritum!